Brengt borstvoedingsthee de borstvoeding op gang?

Brengt borstvoedingsthee de borstvoeding op gang?

Inleiding

In het thema “Zwangerschap & borstvoeding” hebben we tot dusverre ingezoomd op een aantal stoffen die een gunstig effect kunnen hebben op de zwangerschap. In het laatste artikel van deze reeks gaan we meer in op de borstvoeding. Meer specifiek zullen we het hebben over borstvoedingsthee. 

Allereerst is het belangrijk om te zeggen dat borstvoeding wordt gezien als de beste manier om baby’s te voeden. Soms maakt de moeder niet genoeg moedermelk aan. In zulke gevallen kan flesvoeding een uitkomst bieden. Er is een breed gamma van flesvoedingen op de markt, wat overweldigend kan zijn voor jonge ouders. Voor meer informatie en hulp bij je keuze voor een flesvoeding voor jouw kleintje, kan je ons Babyvoedingscompendium raadplegen (link).

Voor we de overstap naar flesvoeding maken, kunnen we echter ook proberen om ervoor te zorgen dat de moeder meer moedermelk gaat aanmaken. Hiervoor gebruiken vrouwen na de zwangerschap in de praktijk geregeld een borstvoedingsthee. Twee bestanddelen die we vaak terugvinden in borstvoedingsthee zijn anijs en venkel. Hiervan wordt beweerd dat ze de aanmaak van moedermelk zouden stimuleren. In dit artikel hebben we uitgezocht of er daadwerkelijk wetenschappelijk bewijs voor deze bewering bestaat, en hoe dit dan werkt.

Anijs en venkel

Anijs (Pimpinella anisum) en venkel (Foeniculum vulgare) worden al duizenden jaren gebruikt in de volksgeneeskunde. 

  • Anijs is het zaad afkomstig van de plant Pimpinella anisum, die behoort tot de plantenfamilie Apiaceae. De plant wordt voornamelijk verbouwd vanwege deze zaden, die een kenmerkende zoete en kruidige smaak hebben, een beetje vergelijkbaar met drop, maar zoeter.
  • Venkel is een plant met een eetbare knol, die bekend staat om zijn selderij-achtige textuur en mild zoete anijsachtige smaak.

Over deze plantaardige stoffen wordt beweerd dat zij de aanmaak van moedermelk verbeteren, de menstruatie bevorderen en de geboorte vergemakkelijken. Daarnaast zouden zij het libido verhogen en zouden zij de “mannelijke overgang”* verlichten. Voor deze werking zou het bestanddeel anethol verantwoordelijk zijn [1]. Anethol heeft een oestrogene werking, wat wil zeggen dat het zich in het lichaam een beetje gedraagt alsof het een vrouwelijk hormoon is.  

* De wetenschap is het nog niet eens wat de mannelijke overgang precies is. De mannelijke overgang wordt ook wel “andropauze” of “penopauze” genoemd. Het zou een geheel van verschijnselen en klachten zijn, dat optreedt bij ongeveer 12% van de mannen tussen de 40 en 70 jaar. Deze verschijnselen en klachten hangen samen met hormonale veranderingen die ontstaan doordat de teelballen minder testosteron (het mannelijke geslachtshormoon) aanmaken. De klachten omvatten futloosheid, verminderd libido, problemen om een erectie te krijgen of houden, botontkalking, verminderde spierkracht en zwakker immuunsysteem.

Bevorderend voor de borstvoeding?

Over de jaren hebben wetenschappers verschillende onderzoeken [2-7] gedaan om te onderzoeken of deze plantaardige stoffen de borstvoeding echt bevorderen. We moeten echter opmerken dat het onderzoek vaak een beperkte bewijskracht heeft, om verschillende redenen:

  • Weinig deelnemers;
  • Geen duidelijke methode (bijvoorbeeld, de bereidingswijze of dosis zijn onduidelijk);
  • Geen objectieve methode (bijvoorbeeld, de deelnemers moeten het effect zelf rapporteren met een vragenlijst, in plaats van een meting);
  • Gebrek aan randomisatie (als deelnemers niet willekeurig verdeeld worden over een behandelde groep en een controle-groep);
  • Gebrek aan blindering (als deelnemers weten dat ze in de behandelde groep of controle-groep zitten);
  • Gebrek aan controles (als er geen controle-groep is);
  • Gebruik van dierproeven (de resultaten hiervan zeggen niet altijd iets over het effect bij mensen).

De onderzoeken wijzen vaak op een geringe toename in de duur van borstvoeding [2]. Soms zien wetenschappers wel een toename van de aanmaak van moedermelk, maar dit heeft geen effect op het gewicht van de baby’s [5]. Dit duidt erop dat de toename van de moedermelkproductie niet leidt tot meer voedzame moedermelk. De onderzoekers concluderen dat anijsthee een eenvoudige, goedkope en effectieve manier is om het moedermelkvolume te vergroten, wat volgens hen gunstig is voor de voeding van premature baby's wereldwijd. Wat het nut is van een groter moedermelkvolume, wanneer dit niet samenhangt met een grotere voedzaamheid voor de baby, is ons echter onduidelijk.     

De resultaten bij borstvoedingstheeën met venkel zijn over het algemeen meer positief. In een onderzoek uit 2011 [6] keken wetenschappers naar het effect van borstvoedingsthee op de moedermelkproductie en de gewichtstoename bij de baby. Het onderzoek toonde aan dat de baby’s van moeders die de kruidenthee gebruikte minder gewicht verloren in de periode vlak na de geboorte en daarna ook sneller in gewicht toenamen. Ook zorgde de kruidenthee ervoor dat de vrouwen meer moedermelk aanmaken. Bij dit onderzoek kunnen we het effect echter niet specifiek aan één kruid toewijzen, omdat de borstvoedingsthee bereid was op basis van een kruidenmengsel (met daarin hibiscus 2,6 gram, venkelextract 200 mg, venkelolie 20 mg, rooibos 200 mg, verbena 200 mg frambozenbladeren 200 mg, fenegriek 100 mg, geitenwijnruit 100 mg en vitamine C 500 mg per 100 gram). De onderzoekers schrijven het effect zelf toe aan fenegriek.

Tot slot vonden we een onderzoek uit 2014 [7] waarin wetenschappers het effect van venkelzaad-thee op de productie van moedermelk en de groei van de baby hebben onderzocht. In het onderzoek werden zeventig meisjes van 0 tot 4 maanden oud, die uitsluitend borstvoeding kregen, willekeurig toegewezen aan een behandelde groep of een controle-groep. Bij de behandelde groep kregen de moeders een kruidenthee met 7,5 g venkelzaadpoeder; in de controle-groep kregen de moeders gewone zwarte thee (een kruidenthee met 3 g zwarte theepoeder). Na vier weken vertoonde de baby’s in de venkelgroep een noemenswaardig betere groeiparameters, zoals hoger lichaamsgewicht, een groter hoofdomtrek en een hoger aantal borstvoedingsmomenten in vergelijking met de controle-groep. De resultaten suggereren dat kruidenthee met venkelzaad de aanmaak van moedermelk en de groei van de baby ondersteunt.

Enkel dit laatste onderzoek vinden wij redelijk overtuigend en we roepen wetenschappers op om meer kwalitatief onderzoek te doen naar de werking van borstvoedingsthee. Inderdaad, als er veilige, goed werkende borstvoedingstheeën bestaan, is dit een eenvoudige en goedkope manier om ervoor te zorgen dat meer moeders hun kindje op een natuurlijke manier kunnen voeden.

Veiligheid van borstvoedingstheeën

Zoals we hierboven al aangehaald hebben, is het niet alleen belangrijk dat de borstvoedingsthee werkt: ze moet ook veilig zijn en dus geen nadelige effecten hebben. Dit is ook een belangrijk punt, omdat wetenschappers ervan uit gaan dat borstvoedingstheeën werken doordat ze een soort hormonale werking hebben. In zulke gevallen is het natuurlijk belangrijk om zeker te weten dat deze werking de normale ontwikkeling van de baby niet belemmert. In 2018 onderzocht een groep wetenschappers [8] de veiligheid van een borstvoedingsthee. Zij concludeerden dat de borstvoedingsthee geen veiligheidsrisico’s inhoudt voor de moeders of hun baby’s gedurende het eerste levensjaar van de baby. De veiligheid moeten we natuurlijk afzonderlijk nagaan voor de verschillende samenstellingen van borstvoedingstheeën. 

Aanbevelingen

Uit bovenstaande onderzoeken [2-8] kan men besluiten dat borstvoedingstheeën met anijs en venkel over het algemeen veilig zijn om te gebruiken en geen ongewenste effecten met zich meebrengen. Het bewijs dat deze borstvoedingstheeën zorgen voor meer aanmaak van moedermelk of, eigenlijk vooral, aanmaak van meer voedzame moedermelk, is vaak niet erg overtuigend. Wij zijn enkel overtuigd van borstvoedingstheeën met venkelzaad en ook hier willen we de verwachtingen van jonge moeders temperen: een borstvoedingsthee kan de aanmaak van moedermelk een steuntje in de rug geven, maar het effect is vaak beperkt.

We raden dan ook aan om niet te overdrijven met borstvoedingstheeën. De basis blijft een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Als de aanmaak van moedermelk niet genoeg op gang komt, kun je een borstvoedingsthee proberen. Als je twijfelt of je voldoende moedermelk aanmaakt, is het belangrijk om hierover te praten met een arts. De arts kan je raad geven, die aansluit bij jouw lichaam en jouw persoonlijke toestand.

Slot

In dit artikel zijn we ingegaan op borstvoedingsthee en twee bestanddelen die deze vaakbevatten: anijs en venkel. Het is weinig bewijs dat anijs zorgt voor de aanmaak van meer voedzame moedermelk. Voor venkelzaad is het bewijs iets meer overtuigend, maar nog altijd beperkt. We roepen wetenschappers op om meer onderzoek te doen naar de werkzaamheid en veiligheid van borstvoedingsthee, omdat dit een eenvoudige en goedkope manier zou kunnen zijn om ervoor te zorgen dat meer moeders hun baby op een natuurlijke manier kunnen voeden. 

We sluiten af met aanbevelingen naar jonge moeders die een borstvoedingsthee overwegen om de aanmaak van moedermelk te bevorderen. We raden vooral aan om de verwachtingen hiervan te matigen en bij twijfels over hun aanmaak van moedermelk, deze te bespreken met hun arts.

Bronnen

  1. Albert-Puleo, M. (1980). Fennel and anise as estrogenic agents. Journal of Ethnopharmacology, 2(4), 337–344. https://doi.org/10.1016/s0378-8741(80)81015-4
  2. Nóbrega, S. M., & Francenely, N. (1983). A erva-doce e seu efeito galactógeno (um estudo experimental). Revista Brasileira De Enfermagem, 36(2), 163–177. https://doi.org/10.1590/s0034-71671983000200006
  3. NIKOLOV P, AVRAMOV NR. Izsledvane vliianieto na Fructus foeniculi, Fructus anisi vulgaris, Fructus carum carvi, Flores cratoegi oxyacanthi i Herba calegae officinalis v"rkhu mlechnata sekretsiia u k"meshchite zheni [Investigations on the effect of Foeniculum vulgare, Carum carvi, Anisum vulgare, Crataegus oxyacanthus, and Galga officinalis on lactation]. Izv Meditsinskite Inst Bulg Akad Naukite Sofia Otd Biol Meditsinski Nauki. 1951;1:169-82. Undetermined Language. PMID: 14888359.
  4. Hosseinzadeh, H., Tafaghodi, M., Abedzadeh, S., & Taghiabadi, E. (2014). Effect of aqueous and ethanolic extracts of Pimpinella anisum L. seeds on milk production in rats. Journal of Acupuncture and Meridian Studies, 7(4), 211–216. https://doi.org/10.1016/j.jams.2013.10.004
  5. Khalili, S., Amiri-Farahani, L., Haghani, S. et al. The effect of Pimpinella Anisum herbal tea on human milk volume and weight gain in the preterm infant: a randomized controlled clinical trial. BMC Complement Med Ther 23, 19 (2023). https://doi.org/10.1186/s12906-023-03848-6
  6. Türkyılmaz, C., Önal, E., Hırfanoğlu, İ. M., Turan, Ö., Koç, E., Ergenekon, E., & Atalay, Y. (2011). The effect of Galactagogue herbal tea on breast milk production and Short-Term Catch-Up of birth weight in the first week of life. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 17(2), 139–142. https://doi.org/10.1089/acm.2010.0090
  7. Ghasemi, V., Kheirkhah, M., Samani, L. N., & Vahedi, M. (2014). The effect of herbal tea containing fennel seed on breast milk sufficiency signs and growth parameters of Iranian infants. shiraz e medical journal, 15(4). https://doi.org/10.17795/semj122262
  8. Wagner, C. L., Boan, A. D., Marzolf, A., Finch, C., Morella, K., Guille, C., Gardner, Z., & Marriott, B. P. (2018). The safety of Mother’s Milk® tea: results of a randomized Double-Blind, controlled study in fully breastfeeding mothers and their infants. Journal of Human Lactation, 35(2), 248–260. https://doi.org/10.1177/0890334418787474
    Terug naar blog