Inleiding

Als laatste belangrijke topic binnen babyvoeding gaan we het hebben over omega-3.

Omega-3 is vooral bekend als een bestanddeel van visolie: het is een vetzuur dat van groot belang is voor mensen van alle leeftijden, en dus ook voor baby’s.

Voor we uiteenzetten waarom flesvoedingen in België steeds verrijkt zijn met omega-3, zullen we eerst omega-3 op zichzelf bekijken.

Omega-3

Een groep vetzuren waarvan het juist ongezond is om er weinig van op te nemen. Het is belangrijk om voldoende omega-3 binnen te krijgen via de voeding.

Hieronder een indeling van de verschillende soorten vetzuren:

Omega 3-vetzuren zijn meervoudig onverzadigde vetzuren, die belangrijk zijn voor een goede werking van het lichaam. Het zijn daarom “goede” vetten. Onder omega-3 vallen verschillende vetzuren: de bekendste zijn alfa-linoleenzuur (ALA) en de visvetzuren eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA). 

ALA is een essentieel vetzuur: je lichaam kan dit niet zelf aanmaken, en daarom is het erg belangrijk om voldoende ALA uit de voeding te halen. Voor EPA en DHA is het verhaal iets ingewikkelder: ons lichaam kan heel kleine hoeveelheden zelf aanmaken uit ALA, maar deze hoeveelheid is te weinig om het lichaam goed te laten werken. Daarom moeten we ook EPA en DHA uit de voeding opnemen. Voedingsmiddelen die omega-3 bevatten zijn: vis (vooral gerookte zalm), schaal- en schelpdieren, lijnzaad(olie), chiazaad en plantaardige margarines. 

De algemeen erkende gezondheidsvoordelen van omega-3

Omega-3 speelt een cruciale rol bij tal van lichaamsprocessen. Vooral DHA is van belang voor een goede ontwikkeling van de hersenen, ogen, zenuwstelsel en zintuigen bij baby's en jonge kinderen. Tijdens de zwangerschap, borstvoeding en de eerste jaren van het leven is het extra belangrijk om genoeg omega-3 binnen te krijgen. Later in het leven helpt omega-3 de normale functie van de hersenen en het gezichtsvermogen te behouden.

EPA en DHA verminderen de sterfte door ischemische hartziekten (hartziektes die gepaard gaan met verminderde bloedtoevoer naar organen) en acute hartsterfte [1]. Een dagelijkse inname van ongeveer 250 mg EPA en DHA, in vergelijking met geen inname, kan de sterfte door ischemische hartziekten met 36% verminderen [2]. Bovendien verlagen EPA en DHA het triglyceridengehalte (vetgehalte in het bloed), hoewel dit geen significant effect heeft op het totaal cholesterol en het ‘slechte’ LDL-cholesterol. Ze hebben ook gunstige effecten op de hartslag en dragen bij aan het verlagen van de bloeddruk.

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat deze omega-3 vetzuren beschermen tegen beroerte, de vorming van bloedstolsels en aderverkalkingen (plaque-vorming bij atherosclerose) en ontstekingen [1, 3].

De vetzuursamenstelling van moedermelk

Wanneer we willen uitleggen wat het nut is van omega-3 in flesvoeding, is het interessant om eerst even naar moedermelk te kijken. Moedermelk wordt gezien als de gouden standaard van zuigelingenvoeding. In moedermelk zijn vetten een onderdeel dat we niet mogen onderschatten: 45% van de energie die moedermelk levert, wordt geleverd door vetten. Vet is dan ook belangrijk voor de groei en ontwikkeling van zuigelingen. 

Moedermelk voorziet vooral in essentiële vetzuren en meervoudig onverzadigde vetzuren met lange keten uit de omega-3- en omega-6-families, waaronder DHA en arachidonzuur (AA) [4]. Borstgevoede baby’s krijgen ongeveer 50 mg/dag DHA binnen gedurende de eerste 3 maanden [5]. Omdat koemelk (of sojabonen of rijst) geen DHA bevat, moet de flesvoeding die hiervan gemaakt wordt, worden verrijkt met DHA.

De balans tussen omega-6 en omega-3

Onderzoek [6] toont aan dat niet alleen de hoeveelheid omega-3 belangrijk is, maar ook de verhouding tussen omega-3 en omega-6. Voor een optimale verhouding zou er niet meer dan 5x zoveel omega-6 als omega-3 mogen zijn. In de afgelopen decennia ziet men echter een duidelijke stijging van omega-6, vooral in het Westerse en Zuid-Aziatisch voedingspatroon, met respectievelijk wel 20 of zelfs 45x zoveel omega-6 als omega-3.

Deze onbalans wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op verschillende gezondheidsproblemen, waaronder hart- en vaatziekten, astma, kanker en depressie. Een mogelijke verklaring voor dit verband is dat een overschot aan omega-6 kan leiden tot een toename van pro-inflammatoire cytokines: een groep signaalstoffen die ontstekingsreacties versterken. Opvallend is dat in voedingspatronen die niet in verband worden gebracht met de gezondheidsproblemen van hierboven, typisch rijk zijn aan omega-3. We denken dan bijvoorbeeld aan het voedingspatroon van de IJslandse bevolking, de Inuits, Native Americans en het zogenoemde "Mediterrane dieet”.

We kunnen dus concluderen dat een voedingspatroon met een goede balans tussen omega-3 en omega-6 belangrijk is. Zo’n voedingspatroon heeft verschillende mogelijke gezondheidsvoordelen, van mentale gezondheid tot een verminderd risico op hart- en vaatziekten, en op die manier bijdragen aan het behoud van een optimale gezondheid [7].

De gezondheidsvoordelen van omega-3 verrijkte flesvoeding

De toevoeging van omega-3 aan babyvoeding lijkt gunstige effecten te hebben op de hersenontwikkeling van zuigelingen [8]. In deze en nog andere studies [9,10] werd nogmaals het belang van een goede balans tussen omega-3 en omega-6 benadrukt. Verder werd geconcludeerd dat flesvoeding in het ideale geval omega-3 en omega-6 zou bevatten in verhoudingen die vergelijkbaar zijn met die van menselijke moedermelk.

Het is echter niet eenvoudig om te bepalen wat deze studies zeggen over het effect van omega-3 op de werking of gezondheid van het lichaam. Eventuele gunstige effecten van omega-3 op bijvoorbeeld de mentale functies zijn zeer moeilijk te meten bij zuigelingen. De studies zijn dan ook vaak beperkt tot het vergelijken van de vetzuur-samenstelling van bepaalde membranen, van enerzijds borstgevoede baby’s en anderzijds flesgevoede baby’s.

De effecten van omega-3 suppletie bij baby’s op latere leeftijd

Soms kunnen gunstige effecten van omega-3 op latere leeftijd worden aangetoond. In deze studies [11-15] werd omega-3 gesupplementeerd bij de moeder en gekeken naar de effecten op de ontwikkeling van de baby.

In een recent onderzoek [11] werd bestudeerd of het nemen van een omega-3 supplement tijdens de zwangerschap een gunstig effect heeft op de hersenontwikkeling van de baby. 24 maanden na de geboorte zag men geen verschil in de taalontwikkeling, intelligentie, het probleem-oplossend vermogen en de (psycho)motorische ontwikkeling van baby’s van moeders die wel een supplement gebruikten tijdens de zwangerschap, in vergelijking met moeders die geen supplement gebruikten [12]. 

In andere onderzoeken [13,14] werd bestudeerd of het nemen van een omega-3 supplement tijdens de borstvoeding een gunstig effect heeft op de hersenontwikkeling, en dit bleek wel het geval. Kinderen van moeders die ongeveer 200 mg/dag DHA-suppletie kregen vanaf de bevalling tot 4 maanden na de bevalling, hadden op eenjarige leeftijd een betere Bayley Mental Developmental Index (een maat voor mentale ontwikkeling). Verder hadden ze op vijfjarige leeftijd betere aandacht-scores, in vergelijking met de kinderen van wie de moeder een placebo kreeg. Het supplementen van omega-3 bij de moeder tijdens de borstvoeding heeft ook een gunstig effect op de ontwikkeling van het gezichtsvermogen van de baby [15]. 

De normen van het EFSA

Het EFSA (Europees agentschap voor de voedselveiligheid) stelt dat baby’s tot 2 jaar oud per dag 100 mg DHA zouden moeten innemen. Het baseert zich daarbij op de hoeveelheden DHA die gemeten worden in moedermelk. Recentelijk scherpte het EFSA haar aanbevelingen aan: DHA moet standaard aan flesvoeding toegevoegd worden. Het is dus een wettelijke norm dat flesvoeding een bepaalde hoeveelheid omega-3 moet bevatten. 

Aanbevelingen

Zoals hierboven aangetoond in diverse studies wordt omega-3 toegevoegd aan flesvoeding om de gezondheid van de baby te bevorderen. Voor zuigelingen heeft omega-3 verschillende gezondheidsvoordelen: het is belangrijk om een goede ontwikkeling van de hersenen, ogen, zenuwstelsel en zintuigen bij baby's en jonge kinderen te verzekeren.

Sommige flesvoedingen doen alsof zij zich van andere flesvoedingen onderscheiden, doordat ze omega-3 bevatten. Sinds de verscherpte normen van het EFSA bevatten echter alle flesvoedingen verplicht omega-3. We vragen consumenten om waakzaam te zijn voor zulke claims, en roepen de fabrikanten van flesvoedingen op om zich hiervan te onthouden: zulke claims zijn misleidend voor de consument.

In de etikettering van flesvoedingen kun je omega-3 niet altijd gemakkelijk terugvinden. Enkele “schuilnamen” van omega-3 zijn bijvoorbeeld visolie en bepaalde microalgen, zoals Schizochytrium sp., wat bronnen zijn van omega-3 vetzuren. In een aantal gevallen vermeldt de verpakking een specifiek omega-3 vetzuur (zoals ALA, DHA of EPA), maar konden wij dit niet terugleiden naar een bestanddeel op de ingrediëntenlijst. We willen fabrikanten dan ook oproepen om er zorg voor te dragen dat hun voedingsetiketten leesbaar zijn voor de consument.

Alle flesvoedingen op de Belgische markt bevatten omega-3. Onderling kunnen ze wel verschillen in de exacte vetzuren en de gebruikte bron van omega-3. Hieronder geven we een overzicht: 

Slot

Kort samengevat kunnen we besluiten dat omega-3 een groep van onmisbare vetzuren is voor onze algehele gezondheid en ontwikkeling, gedurende ons hele leven. Ook voor zuigelingen is omega-3 belangrijk. Moedermelk bevat van nature omega-3, en nog meer wanneer de moeder tijdens het geven van borstvoeding een omega-3 supplement gebruikt. 

In dit artikel hebben we gezien wat de gezondheidseffecten van omega-3 op de ontwikkeling van baby’s zijn. Tevens hebben we gezien dat niet alleen de hoeveelheid omega-3 belangrijk is, maar ook de verhouding tussen omega-3 en omega-6. 

Tot slot vragen we consumenten zich niet te laten vangen voor de marketingstunts van sommige fabrikanten. Aan flesvoedingen die verkrijgbaar zijn op de Belgische markt, is steeds omega-3 toegevoegd: dit is sinds kort zelfs verplicht.

Bronnen

1. Mozaffarian, D., & Wu, J. (2011). Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease. Journal of the American College of Cardiology, 58(20), 2047–2067. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2011.06.063
2. Mozaffarian, D., Appel, L. J., & Van Horn, L. (2011). Components of a cardioprotective diet. Circulation, 123(24), 2870–2891. https://doi.org/10.1161/circulationaha.110.968735
3. Kromhout, D., Yasuda, S., Geleijnse, J. M., & Shimokawa, H. (2011). Fish oil and omega-3 fatty acids in cardiovascular disease: Do they really work? European Heart Journal, 33(4), 436–443. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehr362
4. Jensen, R. G., Hagerty, M. M., & McMahon, K. E. (1978). Lipids of Human Milk and Infant Formulas: A review. The American Journal of Clinical Nutrition, 31(6), 990–1016. https://doi.org/10.1093/ajcn/31.6.990
5. Grote, V., Verduci, E., Scaglioni, S. et al. Breast milk composition and infant nutrient intakes during the first 12 months of life. Eur J Clin Nutr 70, 250–256 (2016). https://doi.org/10.1038/ejcn.2015.162
6. Singh, R. B. (2017). Association of higher Omega-6/Omega-3 fatty acids in the diet with higher prevalence of metabolic syndrome in North India. MOJ Public Health, 6(6). https://doi.org/10.15406/mojph.2017.06.00193
7. Patel, A., Desai, S. S., Mane, V. K., Enman, J., Rova, U., & Christakopoulos, P. (2022). Futuristic food fortification with a balanced ratio of dietary Ω-3/Ω-6 omega fatty acids for the prevention of lifestyle diseases. Trends in Food Science and Technology, 120, 140–153. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2022.01.006
8. Farquharson, J., Jamieson, E., Abbasi, K., Patrick, W., Logan, R. W., & Cockburn, F. (1995). Effect of diet on the fatty acid composition of the major phospholipids of infant cerebral cortex. Archives of Disease in Childhood, 72(3), 198–203. https://doi.org/10.1136/adc.72.3.198
9. Miller, M. R., Seifert, J., Szabo, N. J., Clare‐Salzler, M., Rewers, M., & Norris, J. M. (2010). Erythrocyte membrane fatty acid content in infants consuming formulas supplemented with docosahexaenoic acid (DHA) and arachidonic acid (ARA): an observational study. Maternal and Child Nutrition, 6(4), 338–346. https://doi.org/10.1111/j.1740-8709.2009.00230.x
10. Giannì, M. L., Roggero, P., Baudry, C., Fressange-Mazda, C., Galli, C., Agostoni, C., Ruyet, P.L., & Mosca, F. (2018). An infant formula containing dairy lipids increased red blood cell membrane omega 3 fatty acids in 4 month-old healthy newborns: a randomized controlled trial. BMC Pediatrics, 18(1). https://doi.org/10.1186/s12887-018-1047-5
11. Décsi, T., Marosvölgyi, T., & Szabó, É. (2023). Docosahexaenoic acid in formulas for term infants: The way from pioneer idea to Mandatory Dietary Recommendation. Life, 13(6), 1326. https://doi.org/10.3390/life13061326
12. Delgado-Noguera, M., Calvache, J. A., Cosp, X. B., Kotanidou, E. P., & Galli-Tsinopoulou, A. (2015). Supplementation with long chain polyunsaturated fatty acids (LCPUFA) to breastfeeding mothers for improving child growth and development. The Cochrane library, 2015(7). https://doi.org/10.1002/14651858.cd007901.pub3
13. Jensen, C. C., Voigt, R. G., Llorente, A. M., Peters, S. U., Prager, T. C., Zou, Y. M., Rozelle, J. C., Turcich, M., Fraley, J. K., Anderson, R. E., & Heird, W. C. (2010). Effects of early maternal docosahexaenoic acid intake on neuropsychological status and visual acuity at five years of age of Breast-Fed term infants. The Journal of Pediatrics, 157(6), 900–905. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2010.06.006
14. Gibson, R. A., Ma, N., & Makrides, M. (1997). Effect of increasing breast milk docosahexaenoic acid on plasma and erythrocyte phospholipid fatty acids and neural indices of exclusively breast fed infants. European Journal of Clinical Nutrition, 51(9), 578–584. https://doi.org/10.1038/sj.ejcn.1600446
15. Lauritzen, L., Jørgensen, M.H., Mikkelsen, T.B. et al. Maternal fish oil supplementation in lactation: Effect on visual acuity and n−3 fatty acid content of infant erythrocytes. Lipids 39, 195–206 (2004). https://doi.org/10.1007/s11745-004-1220-8
16. Lupette, J., & Benning, C. (2020). Human health benefits of very-long-chain polyunsaturated fatty acids from microalgae. Biochimie, 178, 15–25. https://doi.org/10.1016/j.biochi.2020.04.022