Inleiding

In dit artikel gaan we in op spijsverteringsproblemen. Spijsverteringsproblemen kunnen veel verschillende vormen aannemen, zoals indigestie of dyspepsie, en omvatten een aantal klachten die veel mensen wereldwijd ervaren. Meestal zijn spijsverteringsproblemen onschuldig en gaan vanzelf over, al kun je wel onaangename klachten ervaren. Sommige spijsverteringsproblemen zijn minder onschuldig; ze kunnen lang of zelfs levenslang aanhouden, of gaan gepaard met serieuze klachten. We denken dan bijvoorbeeld aan het prikkelbare darmsyndroom en glutenintolerantie.

In dit artikel bespreken we dus verschillende spijsverteringsproblemen:

• Indigestie
• Prikkelbare darmsyndroom
• Glutenintolerantie

In de praktijk kan het ook lastig zijn om deze problemen van elkaar te onderscheiden, omdat ze vaak leiden tot dezelfde soort klachten.

Indigestie

Indigestie verwijst naar klachten die kort na het eten optreden, die wijzen op een verstoring van de spijsverteringsprocessen. We hebben het dan bijvoorbeeld over misselijkheid na de maaltijd, soms met braken, een opgeblazen gevoel, een gevoel van volheid of ongemak in de bovenbuik, boeren en winderigheid. Minder vaak voorkomende klachten zijn een slechte smaak in de mond, een beslagen tong, vermoeidheid, slaperigheid of hoofdpijn.

Het is een veelvoorkomende aandoening die tot wel 20% van de mensen treft. Wetenschappers denken dat het probleem bij indigestie ligt in het gebied van maag en de twaalfvingerige darm [1].

Prikkelbare darmsyndroom 

Prikkelbare darmsyndroom is een functionele darmaandoening. Functioneel betekent dat er niks mis is met de structuur (anatomie) van je darmen. Ondanks een normale structuur werken de darmen niet naar behoren en is er sprake van verstoring. De klachten omvatten vooral last van buikpijn en problemen met het naar het toilet gaan. Deze klachten treden vaak samen op.

Wetenschappers weten niet goed wat prikkelbare darmsyndroom veroorzaakt. Waarschijnlijk spelen verschillende zaken een rol: overgevoeligheid van de darmen voor bepaalde suikers, verstoorde darmbewegingen, ontstekingen, stress, … Het is duidelijk dat ook het gemoed een rol kan spelen bij het verloop van prikkelbare darmsyndroom, waarbij de klachten kunnen verergeren door bijvoorbeeld stress.

Glutenintolerantie

Glutenintolerantie is een chronische darmaandoening waarbij iemand overgevoelig is voor gluten. Gluten zijn een bepaald soort eiwitten (gliadines en glutenines) die aanwezig zijn in granen, zoals tarwe, rogge, gerst, haver, mout of spelt. Een dokter spreekt ook wel eens over coeliakie bij de diagnose. Bij de diagnose kan de dokter glutenintolerantie ook wel “coeliakie” (spreek uit als “SEU-lie-ah-kie”) noemen. 1 op 100 à 200 mensen is gluten-intolerant; het komt iets vaker voor bij vrouwen en kinderen, dan bij mannen [2].

Bij iemand die glutenintolerant is, maakt het lichaam antistoffen aan tegen het gluten-eiwitten. 

Antistoffen zijn de stoffen die ons immuunsysteem gebruikt om lichaamsvreemde stoffen, zoals een binnendringende bacterie, onschadelijk te maken. Bij glutenintolerantie is er echter geen echt gevaar voor het lichaam: het immuunsysteem reageert dus overdreven op iets wat eigenlijk niet schadelijk is.

De voornaamste behandeling van gl is om een strikt glutenvrij dieet te volgen om verdere schade aan de darmen te voorkomen en de gezondheid te verbeteren. 

Door deze overdreven reactie raken de darmen beschadigd. Dit zorgt ervoor dat mensen met glutenintolerantie ook minder goed voedingsstoffen kunnen opnemen uit hun eten. Zo hebben deze mensen vaker last van een tekort aan ijzer, calcium en verschillende vitaminen. Op zijn beurt kan dit leiden tot vermoeidheid en andere gezondheidsproblemen zoals botontkalking en bloedarmoede. Andere klachten waar mensen met glutenintolerantie vaak mee te maken hebben, zijn winderigheid, diarree, gewichtsverlies en buikpijn.

Er zijn geen geneesmiddelen voor glutenintolerantie. De meest gebruikte manier om met glutenintolerantie om te gaan, bestaat eruit dat je een voedingspatroon zonder gluten aanneemt. Hierdoor kan verdere schade aan de darmen vermeden worden en verbetert de gezondheid.

Belang van darmflora bij darmaandoeningen

Darmflora bestaat uit een diverse gemeenschap van micro-organismen (bacteriën, virussen en schimmels) die in de darmen leven. Ze zijn erg belangrijk omdat ze helpen bij het verteren van voedsel, het beschermen van onze darmen en het beheren van ons immuunsysteem. Wanneer er iets misgaat in de darmflora, zoals bij darmaandoeningen, kan dit problemen veroorzaken in de spijsvertering en het immuunsysteem. Van een aantal spijsverteringstoornissen weten we inmiddels dat er een verstoorde darmflora hierbij een rol speelt. Hier zullen we de volgende bespreken: 

• Indigestie
• Prikkelbare darmsyndroom
• Glutenintolerantie

Indigestie

Er is aangetoond [3] dat functionele dyspepsie (de medische term voor indigestie) een onderdeel is van een verstoorde balans van bacteriën in de maag en darmen, wat kan leiden tot problemen met de beschermende laag van de darmwand. Hoewel milde ontstekingen kunnen ontstaan door deze verstoorde bacteriële balans, kan ontsteking ook bijdragen aan sensorische problemen in de darmen. Factoren zoals voeding en medicijnen kunnen invloed hebben op dit ziekteproces, wat resulteert in symptomen van indigestie.

Er zijn andere aanwijzingen [4] dat lichte ontstekingen in de twaalfvingerige darm vaak een rol spelen bij verteringsproblemen. Bij deze ontstekingen kunnen cellen van het immuunsysteem de darmwand binnendringen en de normale werking van de darmen verstoren.

In een recent onderzoek [5] onderzochten wetenschappers het effect van medicijnen uit de groep van protonpompremmers (PPI's) op de twaalfvingerige darm bij mensen met verteringsproblemen en gezonde vrijwilligers. Het onderzoek toonde aan dat PPI's de klachten van verteringsproblemen kunnen verminderen. Daarnaast zorgde de behandeling met deze medicijnen ervoor dat er minder ontstekingen in de darmen waren.

Prikkelbare darmsyndroom

In wetenschappelijk onderzoek [6,7] wordt duidelijk dat de darmflora een belangrijke rol speelt bij het prikkelbare darmsyndroom. Bij mensen met prikkelbare darmsyndroom zien we niet alleen dat de darmflora een andere samenstelling heeft dan bij gezonde personen; we kunnen zelfs bepaalde klachten, zoals diarree of verstopping, in verband brengen met afwijkingen van bepaalde darmbacteriën.

Eén van de belangrijke groepen van darmbacteriën zijn de Lactobacillen. Een tekort aan Lactobacillen leidt bij mensen met het prikkelbare darmsyndroom vaak tot diarree. In de darmen van gezonde mensen breken deze bacteriën voedingsvezels af tot bijvoorbeeld melkzuur. Dit melkzuur is dan weer voedsel voor andere bacteriën. Op hun beurt zetten deze bacteriën het melkzuur om in boterzuur, dat de darmflora gebruikt als een signaal om het immuunsysteem gerust te stellen [8-11].

Bij mensen met prikkelbare darmsyndroom kunnen er dus te weinig Lactobacillen zijn, waardoor er minder boterzuur is en het immuunsysteem niet gerust wordt gesteld. Hierdoor is het immuunsysteem overactief in de darmwand, wat leidt tot ontstekingen die de normale werking van de darmen verstoren.   

Glutenintolerantie

Ook bij glutenintolerantie zien wetenschappers dat een verandering van de darmflora een rol kan spelen bij de ziekte [12]. In de darmen van mensen met glutenintolerantie, zien we meer “slechte” bacteriën en minder “goede” bacteriën. De “slechte” bacteriën lokken ontstekingen uit, terwijl “goede” bacteriën het immuunsysteem juist geruststellen [13-16]. De goede bacterie-stam B. lactis is extra opvallend: deze bacterie zorgt ervoor dat gliadine (één van de gluten-eiwitten) minder schade kan aanrichten aan de darmwand [14]. 

Voedingsaanbevelingen 

Verteringsproblemen treden vaak op als je onregelmatig en snel eet. Daarnaast kan je last krijgen van verteringsproblemen als je te vet eet. Ook sterk gekruid eten, caffeïne en alcohol kunnen voor problemen zorgen [17]. Andersom zorgt het volgen van een mediterraan voedingspatroon (veel groenten, fruit, vezels, vis, wit vlees, noten en zaden) voor een vermindering van verteringsklachten. We adviseren dan ook om uitlokkende voedingsmiddelen te vermijden en te kiezen voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon met veel groenten en fruit. Als je niet goed weet welke voedingsmiddelen bij jou vaak klachten geven, is het nuttig om een voedingsdagboek bij te houden. Dit kan je helpen om te achterhalen welke voedingsmiddelen bij jou klachten kunnen geven.

Ook bij prikkelbare darmsyndroom raden we een voedingspatroon met veel groenten en fruit aan, aangevuld met vezelrijke producten zoals havermout. De vezels zijn voeding voor de goede darmbacteriën.

Hoewel er verschillende onderzoeken zijn gedaan naar het gebruik van boterzuur-supplementen, en onderzoekers bij deze onderzoeken vaak een vermindering van de klachten zien, zijn wij op dit moment niet overtuigd van het nut van boterzuur-supplementen in de behandeling van prikkelbare darmsyndroom. In ieder geval is het gebruik van een boterzuur-supplement slechts symptoombestrijding: het verlicht de klachten wel, maar pakt de onderliggende oorzaak niet aan. Deze onderliggende oorzaak is deels een verstoring van de darmflora. We kunnen de darmflora herstellen met een voedingspatroon met voldoende vezels, zoals we hierboven hebben aangeraden.    

Als je glutenintolerant bent, raden we je aan om een glutenvrij voedingspatroon aan te nemen. Het kan lastig zijn om glutenvrij te eten, omdat glutenbevattende bestanddelen verwerkt worden in heel veel producten. Laat je daarom adviseren door een diëtist die ervaring heeft in het begeleiden van mensen met glutenintolerantie.

Bronnen

1. Ford, A. C. (2015). Aetiopathogenesis of functional dyspepsia. Gut, 64(7), 1182–1183. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2014-308959
2. Van Den Houte, K., Carbone, F., Pannemans, J., Corsetti, M., Fischler, B., & Piessevaux, H. (2019). Prevalence and impact of self‐reported irritable bowel symptoms in the general population. United European Gastroenterology Journal, 7(2), 307–315. https://doi.org/10.1177/2050640618821804
3. Brown, G., Hoedt, E. C., Keely, S., Shah, A., Walker, M. M., Holtmann, G., & Talley, N. (2022). Role of the duodenal microbiota in functional dyspepsia. Neurogastroenterology And Motility, 34(11). https://doi.org/10.1111/nmo.14372
4. Jung, H. K., & Talley, N. J. (2018). Role of the Duodenum in the Pathogenesis of Functional Dyspepsia: A Paradigm Shift. Journal Of Neurogastroenterology And Motility, 24(3), 345–354. https://doi.org/10.5056/jnm18060
5. Wauters, L., Ceulemans, M., Frings, D., Lambaerts, M., Accarie, A., Tóth, J., Mols, R., Augustijns, P., De Hertogh, G., Van Oudenhove, L., Tack, J., & Vanuytsel, T. (2021). Proton Pump Inhibitors Reduce Duodenal Eosinophilia, Mast Cells, and Permeability in Patients With Functional Dyspepsia. Gastroenterology, 160(5), 1521-1531.e9. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2020.12.016
6. Malinen, E., Rinttilä, T., Kajander, K., Mättö, J., Kassinen, A., Krogius, L., Saarela, M., Korpela, R., & Palva, A. (2005). Analysis of the Fecal Microbiota of Irritable Bowel Syndrome Patients and Healthy Controls with Real-Time PCR. The American Journal Of Gastroenterology, 100(2), 373–382. https://doi.org/10.1111/j.1572-0241.2005.40312.x
7. Ducrotté, P., Sawant, P., & Venkataraman, J. (2012). Clinical trial:Lactobacillus plantarum299v (DSM 9843) improves symptoms of irritable bowel syndrome. World Journal Of Gastroenterology, 18(30), 4012. https://doi.org/10.3748/wjg.v18.i30.4012
8. Lewandowski, K., Kaniewska, M., Karlowicz, K., Rosołowski, M., & Rydzewska, G. (2022). The effectiveness of microencapsulated sodium butyrate at reducing symptoms in patients with irritable bowel syndrome. Przeglad Gastroenterologiczny, 17(1), 28–34. https://doi.org/10.5114/pg.2021.112681
9. Singh, N., Gurav, A., Sivaprakasam, S., Brady, E. K., Padia, R. N., Shi, H., Thangaraju, M., Prasad, P. D., Manicassamy, S., Munn, D. H., Lee, J. R., Offermanns, S., & Ganapathy, V. (2014). Activation of Gpr109a, Receptor for Niacin and the Commensal Metabolite Butyrate, Suppresses Colonic Inflammation and Carcinogenesis. Immunity, 40(1), 128–139. https://doi.org/10.1016/j.immuni.2013.12.007
10. Flint, H. J., Duncan, S. H., Scott, K. P., & Louis, P. (2007). Interactions and competition within the microbial community of the human colon: links between diet and health. Environmental Microbiology, 9(5), 1101–1111. https://doi.org/10.1111/j.1462-2920.2007.01281.x
11. Widodo, W., Ariani, A. L., Widianto, D., & Haltrich, D. (2021). Genomic Comparison of Lactobacillus casei AP and Lactobacillus plantarum DR131 with Emphasis on the Butyric Acid Biosynthetic Pathways. Microorganisms, 9(2), 425. https://doi.org/10.3390/microorganisms9020425
12. Nadal, I., Donant, E., Ribes‐Koninckx, C., Calabuig, M., & Sanz, Y. (2007). Imbalance in the composition of the duodenal microbiota of children with coeliac disease. Journal Of Medical Microbiology, 56(12), 1669–1674. https://doi.org/10.1099/jmm.0.47410-0
13. Collado, M.C., Donat, E., Ribes-Koninckx, C. et al. Imbalances in faecal and duodenal Bifidobacterium species composition in active and non-active coeliac disease. BMC Microbiol 8, 232 (2008). https://doi.org/10.1186/1471-2180-8-232
14. Lindfors, K., Blomqvist, T., Juuti‐Uusitalo, K., Stenman, S., Venäläinen, J. I., Mäki, M., & Kaukinen, K. (2008). Live probioticBifidobacterium lactisbacteria inhibit the toxic effects induced by wheat gliadin in epithelial cell culture. Clinical And Experimental Immunology, 152(3), 552–558. https://doi.org/10.1111/j.1365-2249.2008.03635.x
15. Martinez‐Medina, M., Aldeguer, X., González‐Huix, F., Acero, D., & Garcia‐Gil, L. J. (2006). Abnormal microbiota composition in the ileocolonic mucosa of Crohnʼs disease patients as revealed by polymerase chain reaction-denaturing gradient gel electrophoresis. Inflammatory Bowel Diseases, 12(12), 1136–1145. https://doi.org/10.1097/01.mib.0000235828.09305.0c
16. Henrick, B. M., Rodriguez, L., Lakshmikanth, T., Pou, C., Henckel, E., Arzoomand, A., Olin, A., Wang, J., Mikes, J., Tan, Z., Chen, Y., Ehrlich, A., Bernhardsson, A. K., Mugabo, C. H., Ambrosiani, Y., Gustafsson, A., Chew, S., Brown, H. K., Prambs, J., . . . Brodin, P. (2021). Bifidobacteria-mediated immune system imprinting early in life. Cell, 184(15), 3884-3898.e11. https://doi.org/10.1016/j.cell.2021.05.030
17. Duboc, H., Latrache, S., Nebunu, N., & Coffin, B. (2020). The Role of Diet in Functional Dyspepsia Management. Frontiers in Psychiatry, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.00023