Inleiding

Als je gezonde keuzes wil maken in de winkel, sta je al gauw voor een behoorlijke uitdaging. Tegenwoordig kunnen we kiezen uit zoveel verschillende voedingsmiddelen en worden we ook nog eens overladen met alle info die op de verpakking staat.

Om het kiezen voor gezonde producten makkelijker te maken, koos België in 2019 voor de Nutri-Score: een letter- en kleurcode die de meeste mensen ondertussen al wel kennen. 

De Nutri-Score is bedoeld om het mensen makkelijk te maken om te kiezen voor het gezonde product binnen een bepaalde categorie van producten.

Hoewel de Nutri-Score een handig hulpmiddel is, zijn er ook verschillende partijen die kritisch zijn over de betrouwbaarheid en het nut van dit label. Sciensano, het Belgisch instituut voor gezondheid, is echter van mening dat de Nutri-Score in vergelijking met andere bestaande labels, het duidelijkste is en het meest geschikt om consumenten te helpen gezonde keuzes te maken [1].

In dit artikel gaan we dieper in op de Nutri-Score. Hoe krijgen voedingsmiddelen een bepaalde Nutri-Score? Welke kritiek is er op de Nutri-Score? En, is de vernieuwde Nutri-Score meer betrouwbaar?

Nutri-Score

We kunnen de Nutri-Score herkennen aan de combinatie van een letter (van A naar E) en een kleur (van donkergroen naar rood). Donkergroen komt overeen met de beste voedingswaarde (voorkeur), rood met de slechtste voedingswaarde (te beperken). Je kunt de Nutri-Score terugvinden op alle verwerkte voedingswaren en op (non-alcoholische) dranken. 

De Nutri-Score die een bepaald product krijgt, hangt af van de samenstelling van het product. De Nutri-Score houdt rekening met zowel gunstige bestanddelen (vezels, eiwitten, fruit en noten) als te beperken bestanddelen (verzadigde vetzuren, suikers en zout) en de caloriën. Zo wordt een score bepaald, die aangeeft hoe voedzaam het product is, in vergelijking met andere producten uit dezelfde categorie

Berekening van de Nutri-Score

Als je bij je aankopen let op de Nutri-Score, is het belangrijk om geen appels met peren te vergelijken. De Nutri-Score vergelijkt producten in dezelfde productcategorie. We kunnen dus niet zeggen dat een chocopasta met Nutri-Score A gezonder is dan een groentemaaltijd met Nutri-Score B. 

Een tweede belangrijke kenmerk van de berekening, is dat de Nutri-Score wordt berekend op basis van de samenstelling van het product, per 100 gram van dat product. De Nutri-Score houdt dus geen rekening met eigenschappen van het product die niet per sé samenhangen met de samenstelling, zoals: is het biologisch verantwoord of duurzaam geproduceerd? Omdat de Nutri-Score steeds uitgaat van 100 gram, maakt het geen verschil tussen bijvoorbeeld grote en kleine koeken, of in het algemeen met portiegrootte.

In de berekening krijgt een voedingsmiddel pluspunten voor gezonde voedingsstoffen, zoals vezels, eiwitten, fruit, groenten, noten en peulvruchten, en gezonde olieën. Een voedingsmiddel krijgt daarentegen minpunten voor ongezonde voedingsstoffen, zoals verzadigde vetten, suikers en zout, maar ook voor calorieën.

Uiteindelijk worden alle punten opgeteld en wordt hier per productcategorie een bepaalde letter aangegeven, van een donkergroene A tot een rode E.

Leidt de Nutri-Score tot “healthwashing”?

Een punt van kritiek dat veel partijen maken bij de Nutri-Score is dat het zou leiden tot "healthwashing". Bij "healthwashing" hebben we het over acties die de producenten van voedingsmiddelen ondernemen zodat hun producten een betere Nutri-Score krijgen.

Als de Nutri-Score een perfecte maat is voor hoe gezond een voedingsmiddel is, is het natuurlijk geen probleem dat bedrijven proberen om een betere Nutri-Score te krijgen. Het punt is dat de acties van de bedrijven er soms niet op gericht zijn om de producten echt gezonder te maken, maar eerder de "mazen van het net" op te zoeken. Ze zoeken dus naar manieren om de berekening achter de Nutri-Score te misbruiken, om het idee te geven dat hun producten gezonder zijn dan ze daadwerkelijk zijn. 

Eén van die manieren is het toevoegen van "gezonde" bestanddelen aan een product dat overwegend ongezond is; door wat “gezonde” bestanddelen aan producten toe te voegen, kan het ineens een betere Nutri-Score krijgen. Een voorbeeld dat ons bijblijft, was een kant-en-klare afbakpizza die zo grondig was ge-healthwash-t, dat deze Nutri-Score A kreeg. Onder pizza's zijn er inderdaad verschillen en met extra groenten en minder kaas kunnen we een pizza inderdaad gezonder maken, maar we moeten onszelf ook niet voor de gek houden: een pizza is nog altijd een ongezonde keuze.

Wij zien healthwashing als een vorm van misleiding. Producenten die hun producten "healthwashen" informeren de consument volgens ons niet eerlijk over de eigenschappen van deze producten.

In dezelfde lijn van healthwashing zien we het gebruik van bepaalde claims of termen, die bij de consument de suggestie wekken dat het een gezond product is, terwijl dat eigenlijk niet terecht is. Zo zien we met regelmaat de term "vetvrij" op producten die eigenlijk altijd vetvrij zijn, waardoor de term geen nut heeft en als enige doel heeft om de consumenten het idee te geven dat het product gezonder is dan andere producten. Andere termen die op deze manier gebruikt worden zijn "suikervrij", "vrij van kunstmatige zoet-, kleur-, geur- en smaakstoffen", "natuurlijk", "biologisch", "duurzaam" en "verantwoord".

Vernieuwde Nutri-Score 

In 2022 heeft het wetenschappelijk comité achter de Nutri-Score de berekening al eens aangepast om de score van de voedingsmiddelen beter te laten aansluiten op de voedingsrichtlijnen. Het comité heeft voor verschillende groepen van voedingsmiddelen een nieuwe berekening opgesteld [2].

Recentelijk, op 30 maart 2023, heeft de Nutri-Score opnieuw wijzigingen ondergaan, en dan vooral de berekening voor dranken [3, 4]. Opnieuw is de bedoeling om de Nutri-Score beter aan te laten sluiten bij de voedingsaanbevelingen. 

Als je bij het winkelen rekening houdt met de Nutri-Score is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat je tot eind 2025 de oude Nutri-Score nog kunt tegenkomen. Pas vanaf begin 2026 wordt de nieuwe berekening van de Nutri-Score verplicht voor alle partijen.

Of alle problemen met de Nutri-Score opgelost zullen zijn met deze nieuwe berekening, is ons op dit moment niet duidelijk. Wij zijn ervan overtuigd dat de nieuwe berekening zal leiden tot een score die meer overeenkomt met de voedingsaanbevelingen. Tegelijkertijd is deze overeenkomst altijd slechts gedeeltelijk. Volgens ons komt dit doordat het “ideale voedingsmiddel” niet bestaat; je kunt niet van een voedingsmiddel verwachten dat het alle gezonde bestanddelen bevat en geen enkel ongezond bestanddeel. Doordat de Nutri-Score nooit volledig overeen kan komen met de voedingsaanbevelingen, verwachten wij dat er mazen in het net zullen blijven bestaan, die producenten van voedingsmiddelen kunnen misbruiken om hun producten te healthwashen. 

Besluit

Sinds 2019 is de Nutri-Score een bekend label geworden in België. Het is een duidelijk en handig hulpmiddel voor mensen die tijdens het winkelen gezonde keuzes willen maken. In dit artikel hebben ook een idee gegeven van de manier waarop de score van een product berekend wordt. 

Hoewel het idee achter de Nutri-Score goed is, krijgt de Nutri-Score soms kritiek, omdat partijen vinden dat de score niet overeenstemt met de voedingsaanbevelingen. Verder kan de Nutri-Score leiden tot healthwashing: een vorm van misleiding, waarbij producenten mensen het idee geven dat hun producten gezonder zijn dan ze daadwerkelijk zijn.

Het wetenschappelijk comité achter de Nutri-Score doet pogingen om deze problemen op te lossen. Zo past het de berekeningen van de score aan. Voor ons is het op dit moment niet duidelijk of de problemen met deze nieuwe berekeningen zijn opgelost. Het kan ook zijn dat de nieuwe berekeningen het probleem gewoon verschuiven.

In de ideale wereld zou de Nutri-Score een maat zijn voor hoe gezond een product daadwerkelijk is, en zou "healthwashing" producenten ertoe aanzetten om producten te maken die niet alleen gezonder lijken, maar dit ook echt zijn.

Bronnen

1. Nutri-Score is volgens Belgen het beste systeem om de voedingswaarde van verpakte voedingsmiddelen te beoordelen. (2020, 27 mei). Sciensano. Geraadpleegd op 29 februari 2024, van https://www.sciensano.be/nl/pershoek/nutri-score-volgens-belgen-het-beste-systeem-om-de-voedingswaarde-van-verpakte-voedingsmiddelen-te#:~:text=Belgi%C3%AB%20koos%20voor%20de%20Nutri,en%20meest%20geschikt%20voor%20consumenten.
2. Ministerie van Algemene Zaken. (2022, 22 november). Update of the Nutri-Score algorithm. Publicatie | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2022/06/29/update-of-the-nutri-score-algorithm
3. update report beverages 31-01-2023. (2024, 18 januari). FPS Public Health. https://www.health.belgium.be/en/update-report-beverages-31-01-2023
4. International Scientific Committee. (2023). Update of the Nutri-Score algorithm for beverages: Second update report from the Scientific Committee of the Nutri-Score V2 – 2023. In Rijksoverheid (Nr. V2 – 2023). Geraadpleegd op 1 maart 2024, van https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2023/03/30/second-update-report-from-the-scientific-committee-of-the-nutri-score-2023/Update+of+the+Nutri-Score+algorithm+for+beverages.pdf
5. Nutrition, C. F. F. S. A. A. (2018, 20 september). Guidance for Industry: Guide for Developing and Using Data Bases for Nutrition Labeling. U.S. Food And Drug Administration. https://www.fda.gov/regulatory-information/search-fda-guidance-documents/guidance-industry-guide-developing-and-using-data-bases-nutrition-labeling